التزام عملی به ارزش‌ها و آثار سازنده آن (۱)(پرسش و پاسخ)
پرسش:
از منظر آموزه‌های و حیانی اسلام، جامعه و کسانی که به ارزش‌های متعال الهی التزام عملی پیدا می‌کنند و در سلوک و رفتار فردی و اجتماعی خود متجلی می‌سازند، چه پیامدها و آثار مثبت و سازنده‌ای پیدا خواهند کرد؟
پاسخ:
دینداری عموماً و به تبع آن التزام عملی به رعایت ارزش‌های مورد تایید دین، هدفها و غایت‌هایی را جست‌و‌جو می‌کند. برخی از آیات قرآن تلویحاً و تصریحاً به این هدفها توجه داده است.
بدیهی است غایت‌ها نیز به تبع نوع ارزش‌ها متفاوت خواهد بود. هدف‌های غایی از طریق ارزش‌های ذاتی و هدف‌های قریب و متوسط از طریق ارزش‌های واسط و ابزاری جست‌و‌جو می‌شود. جامع‌ترین و متعالی‌ترین هدف غایی، جلب رضای خداوند و نیل به سعادت اخروی است. توجه به این سنخ غایت‌ها با توجه به عظمت و جایگاه انحصاری آنها، نقش بسیار مهمی در ترغیب مؤمنان به قبول و رعایت ارزش‌های متناسب و تن‌دادن به لوازم آنها دارد. به بیان دیگر امید دستیابی به این هدفها، محرک و مشوق دیگری برای التزام مؤمنانه و ضمانت اجرایی کافی برای تحقق آنها فراهم می‌سازد.
هدف‌های غایی
اگرچه جامع‌ترین و متعالی‌ترین هدف غایی جلب رضایت پروردگار و قرب الهی و رسیدن به رستگاری و سعادت اخروی است، اما در قرآن‌کریم این ارزش جامع و غایی با تعبیر‌ها و وجوه مختلفی بیان شده که اهم آنها عبارتند از:
1- رسیدن به وجه‌الله
«این (انفاق) برای کسانی که خواهان وجه‌الله (خشنودی خدا) هستند، بهتر است و اینان همان رستگارانند» (روم- 38)
2- جلب رضایت خداوند
«و هرکس برای طلب خشنودی خدا چنین کند، به‌زودی او را پاداش بزرگی خواهیم داد» (نساء- 114)
3- جلب مغفرت خداوند
«و برای نیل به آمرزشی از پروردگار خود بشتابید» (آل‌عمران- 133)
4- جلب رحمت الهی
«و نماز را برپا کنید و زکات را بدهید، و پیامبر (خدا) را فرمان برید تا مورد رحمت قرار گیرید» (نور- 56)
5- نیل به فوز عظیم
«و هرکس از خداوند و پیامبر او اطاعت کند، وی را به باغ‌هایی داخل می‌کند که از زیر (درختان) آن نهرها روان است. در آن جاودانند و این همان کامیابی بزرگ است» (نساء- 13)
6- رستگاری (در دنیا و آخرت)
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! ربا را (با سود) چندین برابر نخورید، و از خدا پروا کنید، باشد که رستگار شوید» (آل‌عمران- 130)
7- وصول به سرای سلامت
«و خدا (شما را) به سرای سلامت فرا می‌خواند» (یونس- 25) در برخی آیات راه رسیدن به این «دارالسلام»، سبل‌السلام معرفی شده است «خدا هرکس را که از خشنودی او پیروی کند، به وسیله آن (کتاب) به راه‌های سلامت رهنمون می‌شود» (مائده- 16)
آثار و نتایج التزام به ارزش‌ها
در برخی از آيات قرآن به آثار و نتیجه‌های مترتب بر دینداری و التزام به ارزش‌ها توجه شده است. زبان و بیان این دسته از آیات، هرچند از برخی جهات با آیات مذکور در بخش هدفها و غایت‌ها مشابهت دارد، اما در مقایسه به نتیجه‌های عینی‌تر و به بیانی به هدف‌های متوسط در مسیر سلوک مؤمنانه توجه داده شده است، که اهم آنها عبارتند از:
1- خروج از ظلمت به نور
«خداوند سرور کسانی است که ایمان آورده‌اند، آنان را از تاریکی‌ها به سوی روشنایی خارج می‌کند» (بقره- 257)
2- کسب تقوا
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما مقرر شده است، همان‌گونه که بر کسانی که پیش از شما (بودند) مقرر شده بود، باشد که پرهیزکار شوید» (بقره- 183)
(ادامه دارد)